Gebiedende wijs - der Imperativ
De gebiedende wijs (der Imperativ) kan worden gebruikt als bevel, dringend advies of verzoek.
Het persoonlijk voornaamwoord wordt in de informele gebiedende wijs weggelaten.
Der Imperativ
| gebiedende wijs |
vervoeging |
pers. vnw.
|
| informeel enkelvoud |
du-vorm Präsens zonder uitgang |
|
| informeel meervoud |
ihr-vorm Präsens |
|
| formeel enkelvoud/meervoud |
infinitief |
+ Sie |
Informeel enkelvoud
du-vorm Präsens zonder uitgang -(s)t
kommen: du kommst => komm!
helfen: du hilfst => hilf!
lesen: du liest => lies!
- bij een sterk werkwoord met stamklank a(u) vervalt de Umlaut
- een werkwoord met stam op -ig krijgt een 'e' na de stam (zoals stammen op -d, -t, -chn, enz., die de toegevoegde 'e' behouden)
- sein, haben, werden en wissen hebben een Imperativ die niet de du-vorm maar de stam volgt
tragen: du trägst => trag!
laufen: du läufst = > lauf!
kündigen: du kündigst => kündige!
reden: du redest => rede!
sein: du bist => sei!
haben: du hast = > hab!
werden: du wirst => werde!
wissen: du weißt => wisse!
Voor de meeste vormen zonder 'e' bestaat een alternatief met 'e'.
Dat geldt niet voor de sterke werkwoorden met stamklankverandering in de Imperativ.
Andersom wordt in de spreektaal de 'e' na stammen op -ig, -d, -t, chn, enz. vaak weggelaten.
Geh doch nach Hause! = Ga toch naar huis!
Rede nicht so schnell! = Praat niet zo snel!
Atme langsam wieder aus! = Adem langzaam weer uit!
Öffne die Tür! = Open de deur!
Iss langsam! = Eet langzaam!
Lies diesen Text! = Lees deze tekst!
Sei leise! = Wees stil!
Hab Geduld! = Heb geduld!
Werde erwachsen! = Word volwassen!
Informeel meervoud
ihr-vorm Präsens
Kommt hier! = Hier komen (jullie)!
Habt Geduld! = Heb geduld (jullie)!
Seid leise! = Wees stil (jullie)!
Formeel enkelvoud/meervoud
infinitief + Sie
Alleen sein heeft een afwijkende vorm: seien.
Kommen Sie hier! = Komt u hier!
Bitte haben Sie Geduld! = Heeft u alstublieft geduld!
Seien Sie bitte leise! = Weest u alstublieft stil!
"Laten we"
Er is nog een constructie die onder de Imperativ kan worden gerekend: infinitief + wir.
Het kan meestal worden vertaald met 'laten we ...".
De enige afwijkende vorm is wederom sein: seien Wir!
Gehen wir! = Laten we gaan!
Schauen wir mal! = Laten we eens kijken!
Ontkenning
Een ontkenningswoord wordt achter het werkwoord geplaatst en in het geval van Sie en wir achter het persoonlijk voornaamwoord.
Daartussen kan nog een bijwoord of wederkerend voornaamwoord staan, net zoals bij letterlijke vertaling naar het Nederlands het geval is.
Fahren Sie hier nicht weiter! = Hier niet verder rijden! (Rijdt u hier niet verder!)
Lassen Sie sich nicht abschrecken! = Laat u (zich) niet afschrikken!
Toon verzachten
Om de mogelijk onvriendelijk overkomende gebiedende wijs te verzachten, vooral in geval van de beleefdheidsvorm, worden vaak woorden toegevoegd zoals:
bitte ('alstublieft / alsjeblieft'), voorbeelden: Seien Sie (bitte) leise! ; Haben Sie (bitte) Geduld!
doch (mal) ('toch', 'eens', 'toch eens'), voorbeeld: Komm(e) doch mal!
Alternatieven voor de gebiedende wijs
Op waarschuwingsbordjes wordt vaak het ontkenningswoord vooraan en het hele werkwoord achteraan geplaatst, bijv. in de bus: Nicht mit dem Fahrer sprechen!
Een alternatieve en meer letterlijke vertaling voor 'Laten we...' kan worden gemaakt met vorm van lassen + uns + infinitief, met vervoeging naar enkelvoud, meervoud of beleefdheid, bijv.: Lass uns gehen (tegen één persoon), Lasst uns gehen (tegen meerdere personen), Lassen Sie uns gehen (beleefdheidsvorm).