Genitief - der Genitiv
De genitief is de naamval van de bijvoeglijke bepaling.

De genitief wordt in het Duits wel Wes(sen)-Fall genoemd omdat de bijvoeglijke bepaling van de genitief vaak gelijk is aan het antwoord op de vraag 'wessen?' ('wiens?'/'van wie?').
De bijvoeglijke bepaling van de genitief kan meestal worden bevestigd als vervanging ervan door 'van hem' een grammaticaal kloppende zin oplevert.
De Duitse genitief wordt tevens gebruikt in gevallen, bijvoorbeeld na bepaalde voorzetsels en werkwoorden, waarin het zinsdeel niet een bijvoeglijke bepaling hoeft te zijn.

De genitief wordt in de spreektaal beperkt gebruikt en vaak vervangen door de datief.

Naamvallen genitief
soort mannelijk vrouwelijk onzijdig meervoud
bepaald lidwoord des der des der
onbepaald lidwoord eines einer eines keiner
bijv. nw. sterk -en -er -en -er
bijv. nw. zwak -en -en -en -en


Gebruik van de genitief

De genitief legt een relatie tussen twee zelfstandige naamwoorden:

Meestvoorkomende voorzetsels die om de genitief vragen:

außerhalb, einschließlich, innerhalb, mittels, statt, trotz, während, wegen

Selectie van overige voorzetsels die om de genitief vragen:

hinsichtlich, infolge, anstatt, jenseits, diesseits, oberhalb, unterhalb, angesichts, zwecks

Veelvoorkomende werkwoorden die vaak met de genitief worden gecombineerd:

gedenken, sich erinnern, sich schämen, sich (er)freuen, sich bedienen
Wir gedenken der Toten. (We gedenken de overledenen) - Met datief: Wir erinnern uns an die Toten.
Ich erinnere mich der alten Zeiten. (Ik herinner me de oude tijden) - Met datief: Ich erinnere mich an die alten Zeiten.
Ich schäme mich meiner schlechten Aussprache. (Ik schaam me voor mijn slechte uitspraak) - Met datief: Ich schäme mich für meine schlechte Aussprache.
Ich erfreue mich des Lebens. (Ik geniet van het leven) - Met datief: Ich habe Spaß am Leben.

Veelvoorkomende bijvoeglijke naamwoorden die regelmatig met de genitief worden gecombineerd:

bewusst, fähig, frei, froh, gewiss, gewohnt, kundig, ledig, mächtig, müde, schuldig, sicher, voll, wert, würdig

Bijles Duits: uitlegvideo's en oefeningen m.b.t. tweede naamval (les 32)

Vergelijking met het Nederlands en Engels

Het kan helpen om het verband te zien met de genitief in het Nederlands zoals die nog bestaat in vaste combinaties:
  • des duivels ("van de duivel", mannelijk) => des Teufels
  • in naam der konigin ("in naam van de konigin", vrouwelijk) => im Namen der Königin
  • des huizes ("van het huis", onzijdig) => des Hauses
  • einde der tijden ("einde van de tijden", meervoud) => der

    Bovendien komen de slotletters van de Engelse bezittelijke voornaamwoorden overeen met de Duitse slotletters van de genitief:
  • his => des / eines
  • her => der / einer
  • its => des / eines
  • their => der / einer